Waarin dient deze paragraaf inzicht te geven?
De paragraaf verbonden partijen geeft inzicht in de verbonden partijen van de gemeente (welke, waarom) en de risico’s die hiermee (mogelijk) gelopen worden. Tevens wordt melding gemaakt van de actuele (beleid-) ontwikkelingen.
Belangrijkste ontwikkelingen en conclusies 2016
- Uit de specifieke aandachtspunten en de nadere informatie die is opgenomen in onderstaande paragraafonderdelen ontlenen wij geen aanwijzingen dat de gemeente voor financiële risico’s van verbonden partijen specifiek weerstandsvermogen zou moeten aanhouden.
- Enkele verbonden partijen moeten hun eigen weerstandsvermogen nog op toereikende hoogte brengen.
- Enkele verbonden partijen moeten goed aandacht besteden aan de meerjarige liquiditeiten positie.
Vanuit onze aandeelhoudersrol wordt daarop toegezien en actief op gestuurd.
Aspecten jaarrekeningen 2016
Algemeen
- De gemeente heeft de beschikking over alle vastgestelde jaarrekeningen 2015 van de verbonden partijen, met uitzondering van die van de NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer (oorzaak: nieuwe accountant en vaststelling wordt in juli 2017 verwacht).
- Vernieuwing van de BBV regelgeving beschrijft de wijze waarop informatie over verbonden partijen vanaf begroting 2017 moet worden opgenomen in de paragraaf verbonden partijen en in een periodiek te actualiseren beleidsnota verbonden partijen. De beleidsnota wordt in het voorjaar 2017 voor vaststelling voorgelegd.
- De vanaf 2015 aangepaste Wet gemeenschappelijke regelingen voorziet in een sterkere positie van gemeenteraden t.a.v. haar kader stellende rol bij vaststelling van begrotingen van gemeenschappelijke regelingen en haar rol bij de verantwoording middels jaarrekeningen. Gemeenschappelijke regelingen waarin Deventer participeert zijn in 2016 aangepast en aangevuld om die rol goed te borgen.
- Bij motie van de gemeenteraad van medio 2015 is om transparantie en publicatie van bezoldiging bij verbonden partijen verzocht. Over de stand van zaken en (uitgevoerde en nadere) acties van het college van burgemeester en wethouders is de gemeenteraad in januari 2017 met een raadmededeling daarover geïnformeerd.
Specifiek
- De invoering van vennootschapsbelastingplicht vanaf 2016 voor ondernemersactiviteiten van publieke organisaties heeft impact voor verbonden partijen. Een aantal partijen is in gesprek met de Belastingdienst. Over de uitkomsten daarvan wordt de gemeenteraad t.z.t. nader geïnformeerd. De NV Maatschappelijk Vastgoed is op basis van advies van Deloitte ook in gesprek met de Belastingdienst. De NV werkt enkele toekomstopties uit waaronder de omzetting van de NV in een stichting. In 2017 wordt daarover besluitvorming aan de raad voorgelegd.
- Vanaf 10 maart 2016 s de gemeenschappelijke regeling basismobiliteit (de Vervoerscentrale Stedendriehoek), een bedrijfsvoeringsorganisatie, operationeel geworden. De gemeente Deventer is op 1-1-2017 toegetreden.
- Bij raadsbesluit van 1-11-2016 is toestemming verleend tot oprichting van de gemeenschappelijke regeling Omgevingsdienst IJsselland. Deze omgevingsdienst treedt op 5-1-2017 in werking en gaat de netwerkorganisatie Regionale Uitvoeringsdienst IJsselland op 1 januari 2018 voortzetten.
- Voor NV Sportbedrijf Deventer is eind 2016 een strategische visie 2017-2020 vastgesteld en wordt aanvang 2017 aan de raad gepresenteerd.
- NV Bergkwartier heeft in haar jaarrekening 2014 herwaardering van vaste activa moeten toepassen en is tot afkoop van een renteswap overgegaan. Daardoor is een negatieve reservepost ontstaan waardoor geen dividend kon worden uitgekeerd. In 2016 heeft de aandeelhoudersvergadering besloten de negatieve post overige reserves “ongedaan gemaakt” en is een concept strategische visie gepresenteerd die onder andere voorziet in verdere versterking van de financiële positie waardoor het op termijn mogelijk wordt weer dividend uit te keren.
- De bedrijfsvoeringsorganisatie Jeugdzorg –GR (bvo-JZ), voor inkoop, facturatie en informatievoorziening, is in 2015 gestart. Afspraak was dat deze bvo-JZ voor de jaren 2015 en 2016 zou functioneren. In 2016 is besloten de bvo-JZ ook in 2017 voort te zetten.
- De toekomstvisie voor doorontwikkeling van Sallcon (inmiddels KonnecteD) is in 2015 vastgesteld. De gemeenteraad heeft in januari 2017 kennis kunnen nemen van een eerste versie van een bedrijfsplan 2017-2020 voor KonnecteD.
- De toekomstvisie voor luchthaven Teuge is eind 2015 aangeboden. De visie is grondslag voor het in 2017 vast te stellen Luchthavenbesluit (door de provincie Gelderland) en voor een daarna op te stellen bedrijfsplan en meerjarenperspectief voor de NV Luchthaven Teuge.
- In 2016 is de zogenaamde Edon-lening die gemeenten, waaronder Deventer, in het verleden hadden afgesloten met rechtsopvolger Enexis afgelost en voor Deventer omgezet in aandelenkapitaal Enexis.
- De NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer werkt verder aan de ontwikkeling en realisering van nieuwbouw bibliotheek en filmtheater de Viking. Op 19-10-2016 heeft de gemeenteraad besloten over een aanvullende investering t.b.v. de bijzondere fundering van het filmtheater.
- Op 23 juni 2016 heeft het algemeen bestuur van GGD IJsselland een definitief besluit genomen over de nieuwe financieringsstructuur van de Jeugdgezondheidszorg.
- In 2016 heeft de aandeelhoudersvergadering van de Wonen Boven Winkels Deventer NV (WBWD NV) ingestemd met de overdracht van de aandelen van Ieder1 Vastgoed Holding BV aan Wonen Boven Winkels Vastgoedfonds Stedendriehoek BV. Beiden zijn 100% deelneming van Woonbedrijf ieder1, waardoor er aan de uiteindelijke eigendomssituatie van WBWD NV niets veranderd is.
- In 2016 is de gemeenschappelijke regeling regio Stedendriehoek aangepast. Op 1-2-2017 heeft de gemeenteraad van Deventer ingestemd met het voorstel een nieuw artikel (art.30) toe te voegen waarin financiële bepalingen omtrent de GR staan beschreven. Dit op verzoek van de Bank Nederlandse Gemeenten.
- Op 14-12-2016 is de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio IJsselland aangepast. Met de aanpassing is de tekst van de regeling in overeenstemming gebracht met het besluit de gemeentelijke bijdrage vanaf 2017 voor 75% te baseren op de historische kosten en is voor 25% op de bijdrage die de gemeenten vanuit het Gemeentefonds krijgen voor Brandweer en Rampenbestrijding.
Soorten Verbonden partijen
Verbonden partijen zijn rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijke én financiële belang heeft.
Het bestuurlijke belang wordt vertegenwoordigd door het hebben van een zetel in het bestuur van de participatie en/of van stemrecht. De gemeente heeft een financieel belang als zij middelen ter beschikking heeft gesteld en die “verliest” bij faillissement van de verbonden partij of als de gevolgen van financiële problemen bij de verbonden partij op de gemeente kunnen worden verhaald. Voorbeelden van een financieel belang zijn een lening , garantiestelling en aandelenbezit.
Gemeenschappelijke regelingen
Deventer neemt deel in gemeenschappelijke regelingen tussen gemeenten. Daarbij hebben de deelnemende gemeenten een gezamenlijk belang. Het gaat om beleidsontwikkeling en -afstemming en/of uitvoerende taken die beter op regionaal niveau (soms provinciegrens overschrijdend) kunnen worden georganiseerd.
In 2014 is de wet gemeenschappelijke regelingen aangepast en in 2015 in werking getreden. De wet is in overeenstemming met de beginselen van de wet dualisering gemeentebestuur gebracht. De wet voorziet verder onder andere in het versterken van de kader stellende en controlerende rol van de gemeenteraden en de wet voorziet de mogelijkheid voor een GR-vorm met een eenvoudige bestuursstructuur: de bedrijfsvoeringsorganisatie.
Aandelenbezit
De gemeente Deventer participeert in vennootschappen. Soms zijn die opgericht bij het privatiseren van gemeentelijke taken (zoals Circulus Berkel BV en NV Sportbedrijf Deventer). Andere vennootschappen hebben tot doel het beheren en in standhouden van onroerend goed voor bijzondere functies (zoals de NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer). De beleidslijn van de gemeente is om die participaties aan te houden, waarbij het belangrijk wordt gevonden verzekerd te zijn van het voortbestaan van een voorziening, van instandhouding van maatschappelijk belang en/of waar het eigendom dividend oplevert.
Stichtingen
Er is een tijd geweest dat de gemeente Deventer was vertegenwoordigd in besturen van partijen met wie zij een subsidierelatie had. Die lijn is verlaten in het belang van gescheiden verantwoordelijkheden: “Besturen op afstand”. Op dit moment neemt Deventer in 1 stichting verbonden partij deel: de stichting Strategische Board Stedendriehoek.
Coöperaties
De coöperatie is bij uitstek een vorm van samenwerking voor de leden. Met overeenkomsten worden gezamenlijke doelen bereikt. De coöperatie onderneemt activiteiten t.b.v. de leden. Een tweetal gemeentelijke publieke belangen zijn bij twee coöperaties belegd.; Dimpact en ParkeerService.
Beleidskader
In 2012 is het beleidskader voor verbonden partijen vastgesteld. Het kader waarmee verbonden partijen wordt bestuurd en beheerst en het algemene kader voor verantwoording afleggen en toezicht houden.
Voorts is ingezet op een strikte scheiding tussen inhoudelijke rol en vertegenwoordigende/aandeelhouder rol, de eigenaarsrol, voor alle verbonden partijen. Voor enkele verbonden partijen wordt afgeweken van het geformuleerde beleid. Argument daarvoor is dat een strikte scheiding van rollen bij een aantal verbonden partijen niet effectief en efficiënt is en niet noodzakelijk is. Dit geldt vooral voor de gemeenschappelijke regelingen zoals GGD, VR, Stedendriehoek en Recreatiegemeenschap Salland. Er zijn voldoende waarborgen om de gezondheid en continuïteit van deze verbonden partijen vanuit collegeverantwoordelijkheden tot besluitvorming te brengen. Jaarlijks worden jaarrekeningen, begrotingen en beleidsbesluiten aan ons college ter besluitvorming voorgelegd voorafgaand aan de bestuursvergaderingen van deze partijen.
Op 24 april 2013 is de beleidsnota “verlenen van gemeentegaranties en verstrekking van geldleningen” door de raad vastgesteld. In het principe “Nee, tenzij….” is met de “tenzij” een uitzondering gemaakt voor de verstrekking van leningen en garanties aan verbonden partijen die voor de gemeente een publiek belang behartigen. Aan de verstrekking aan verbonden partijen zijn voorschriften verbonden en worden beoordelingsaspecten geformuleerd.
Het beleidskader verbonden partijen behoeft actualisatie. Daarvoor zijn de volgende redenen. Ter eerste wegens wijzigingen in de regelgeving; de wet gemeenschappelijke regelingen en de vernieuwing van de regelgeving Besluit Begroting en Verantwoording en de handreiking “Grip op regionale samenwerking” die door het ministerie van BiZa is opgesteld. Ten tweede wegens de uitwerking van een handreiking “Toezichtarrangementen gemeente Deventer” waarin de aandacht voor de governance in brede zin (waaronder ook de interne rollen en verantwoordelijkheden i.r.t. de verbonden partijen) en de informatievoorziening over verbonden partijen aan b&w en de raad en de digitale ontsluiting ervan.
Het geactualiseerd beleidskader verbonden partijen wordt in april 2017 aan de gemeenteraad ter vaststelling aangeboden.
Financiële risico's per Verbonden partij
Risico's en weerstandsvermogen
Beoordeeld moet worden of de gemeente Deventer financieel risico loopt op haar portefeuille verbonden partijen en of voor dit risico specifiek weerstandsvermogen moet worden gevormd. Die beoordeling wordt als volgt gedaan. Bij optredende financiële problematiek binnen een verbonden partij (rekeningnadeel en / of nadeel in meerjarenperspectief) wordt de volgende lijn gevolgd.
- Eerst wordt het weerstandsvermogen van een verbonden partij aangesproken;
- Vervolgens worden beheermaatregelen getroffen om de exploitatie sluitend te houden / maken en wordt besloten tot aanvulling van het weerstandsvermogen tot de vastgestelde norm;
- Voorwaarde voor beperking van financieel risico is een toereikende liquiditeitspositie van de verbonden partij;
- Indien beheermaatregelen niet tot een gezond financieel meerjarenperspectief (kunnen) leiden en het liquiditeitssaldo niet toereikend is, loopt de gemeente als aandeelhouder (en als GR-partij) financieel risico. In het treffen van beheermaatregelen wordt ook betrokken of financiële zekerheid kan worden gevonden in een eventuele verkoop van eigendommen (met name vastgoed).
Indien bovenstaande niet mogelijk is, dan loopt de gemeente financieel risico met de volgende mogelijke consequenties:
- Tijdelijk / structureel beroep op aanvullende subsidie;
- Tijdelijke / structurele verstrekking van financiering / een kredietfaciliteit;
- Aanvulling aandelenkapitaal.
De gemeente heeft voor alle onvoorziene risico’s binnen haar programma’s (ook die wegens financieel risico op verbonden partijen) een weerstandsvermogen beschikbaar. De vraag is of de omstandigheden bij de verbonden partijen nu zodanig zijn gewijzigd dat een specifiek weerstandsvermogen moet worden aangehouden.
Voorshands is er geen reden om specifieke weerstandsvermogen bij de gemeente te vormen. Het volgende is in de overwegingen meegenomen.
- In 2015 was de liquiditeitspositie van het Sportbedrijf nog punt van zorg. Eind 2015 is besloten tot herstructurering van de leningenportefeuille en is aanvullende liquiditeit verstrekt. Het meerjarenperspectief van het Sportbedrijf sluit met positieve resultaten en het benodigd weerstandsvermogen is bijna volledig opgebouwd. In de beoordeling daarvan is met name de totstandkoming van besluitvorming over een liquiditeitspositieverbetering van het Sportbedrijf van belang geweest. Bij raadmededeling van januari 2017 is aangegeven op welke wijze monitoring van de financiële positie van het Sportbedrijf plaatsvindt.
- Ook de financiële positie van de NV Deventer Schouwburg (meerjarige exploitatie en liquiditeit) is aandachtspunt. Directeur en raad van commissarissen van de schouwburg hebben de aandeelhoudersvergadering aangegeven dat in het voorjaar van 2017 een te actualiseren meerjarenperspectief zal worden voorgelegd. Afspraak is tevens dat een toereikend weerstandsvermogen wordt opgebouwd.
- De negatieve exploitatie resultaten van KonnecteD BV kunnen tot en met 2024 uit de Algemene reserve van KonnecteD worden gedekt.
- Vanaf 2017 behaald de NV Luchthaven Teuge weer positieve exploitatieresultaten. Uitgangspunt is dat de beschikbare geluidsruimte in het door de provincie Gelderland in 2017 vast te stellen Luchthavenbesluit wordt gehandhaafd.
- De NV Maatschappelijk Vastgoed Deventer is, alleen al door de NV-vorm, vanaf 2016 vennootschapsbelastingplichtig. De NV werkt toekomstopties uit ter voorkoming van onnodige belastingplicht. Daarover is en wordt nog met de Belastingdienst gesproken. Ander risico voor de NV is de verhuurbaarheid van het maatschappelijk vastgoed. Voor leegstand in het Cultureel Centrum (vertrek Filmhuis en vrijgevallen ruimten Leeuwenkuil) worden oplossingen uitgewerkt.